Hersengolven zijn een term waarvan de meeste mensen weleens hebben gehoord, maar wat deze frequenties weergeven en wat ze precies veroorzaken, dat weten ze niet te vertellen. Als je wilt weten wat hersengolven zijn, wat ze voor je kunnen betekenen en hoe je ze kunt beïnvloeden, lees dan verder, want ik leg het je allemaal uit.
Wat zijn hersengolven?
Hersengolven geven de communicatiefrequentie weer tussen verschillende neuronen in onze hersenen. Elke keer als een gesynchroniseerde elektrische puls van informatie tussen neuronen wordt uitgewisseld, veroorzaakt dit een frequentie die wordt weergegeven in Hertz (Hz).
Aan de basis van al onze gedachten, emoties en gedragingen ligt de communicatie ten grondslag die plaatsvindt tussen de neuronen in onze hersenen. Hersengolven worden geproduceerd wanneer die met elkaar communiceren.
Ze zijn meetbaar door sensoren op de hoofdhuid te plaatsen. De frequenties die ze veroorzaken zijn onderverdeeld in verschillende bandbreedtes. In feite maken onze hersenen continu hersengolven aan die zijn onder te brengen in alle bandbreedtes.
De golven vertegenwoordigen de verschillende frequenties, elk binnen een spectrum van bewustzijn, van langzaam, luid en functioneel – tot snel, subtiel en complex. Je kan het je voorstellen als een symfonieorkest, van langzame, diepklinkende pauken (lage frequentie), tot schelle fluiten (hoge frequentie). Net als in een muziekuitvoering vormen de verschillende frequenties een harmonisch geheel.
Soorten hersengolven: de frequenties
De frequenties van hersengolven zijn onder te brengen in de volgende bandbreedtes en worden weergegeven in Hertz.
Infra-laag (<0.5Hz)
Infra-lage hersengolven – ook bekend als Slow Cortical Potentials – worden beschouwd als de basale ritmes die ten grondslag liggen aan onze hogere hersenfuncties. Over deze hersengolven is heel weinig bekend, want door hun zeer lage frequentie zijn ze moeilijk meetbaar. Ze lijken een belangrijke rol te spelen bij timing en voor de verdeling van hersenactiviteit, zeg maar de dirigent.
Delta golven (0.5 tot 3 Hz)
Deltagolven zijn de langzaamste hersengolven. Net zoals de beat in housemuziek is deze diep penetrerend. Deze golven worden dominant gegenereerd tijdens zeer diepe meditatiesessies en droomloze slaap.
Deltagolven sluiten het extern bewustzijn uit en zijn bovendien de bron van empathie. Genezing en regeneratie worden in een deltastaat gestimuleerd en daarom is diepe herstellende slaap zo essentieel voor het genezingsproces.
Theta golven (3 tot 8 Hz)
Theta hersengolven komen voor tijdens de slaap, maar zijn ook dominant tijdens een diepe meditatie of onder hypnose. Wanneer we theta hersengolven aanmaken, hebben we het best toegang tot ons geheugen en onze intuïtie. Ook zijn we dan het best in staat om onze bewuste geest te omzeilen en hebben we rechtsreeks toegang tot het onderbewuste.
In een thetatoestand maken we minder gebruik van onze zintuigen die zich richten op de externe wereld en kunnen we ons richten op de signalen die van binnenuit komen. Deze ‘schemertoestand’ ervaren we anders alleen maar vluchtig als we wakker worden of vlak voordat we in slaap vallen.
In theta zijn we als in een droom: we ervaren levendige beelden, maken contact met onze intuïtie en hebben geen last van de bewuste geest, die vaak door beredenering alleen maar ruis op de lijn geeft.
Alfa golven (8 tot 12 Hz)
Alfa hersengolven zijn vooral dominant in een ontspannen toestand, maar waarbij we nog wel input verwerken van onze omgeving. Dus waar we in theta volledig naar binnen zijn gekeerd, zo zijn we in alfa nog wel gericht op de buitenwereld.
Je kan jezelf vast wel een situatie herinneren waarin je auto reed en waarbij je plotseling ‘wakker schrok’: “Goh, ben ik al hier?” Deze frequenties zijn vooral dominant bij bezigheden die niet veel aandacht vergen en waarbij je kan vertrouwen op je ‘automatische piloot’.
Alfa hersengolven zijn dominant tijdens rustig stromende gedachten en in sommige lichtere meditatieve staten. Alfa is de rusttoestand, zeg maar ‘z’n vrij’ in de versnellingsbak. Alfagolven helpen de algehele mentale coördinatie, kalmte, alertheid, lichaam-geestintegratie en het leervermogen.
Bèta golven (12 tot 38 Hz)
Bèta hersengolven zijn dominant wanneer we in een wakkere bewustzijnsstaat verkeren. Tijdens de waaktoestand zijn we in staat onze aandacht te richten op cognitieve taken en de buitenwereld. In bèta zijn we alert, denken we probleemoplossend, oordelen, nemen we besluiten en voeren we mentale activiteiten bewust uit.
Aangezien de bandbreedte van bèta hersengolven breed is, zijn deze onder te verdelen in drie banden:
- Lage bèta/ bèta1 (12-15Hz) kan worden gezien als ‘snel inactief’, waarbij taken kunnen worden uitgevoerd zonder teveel uitdaging.
- Bèta 2 (15-22Hz) is een hoge mentale betrokkenheid of actief iets uitzoeken.
- Hoge bèta (22-38Hz) is voor zeer complexe gedachten, het opdoen van nieuwe ervaringen en omgang met stress, grote angst of opwinding. Met name langdurige dominantie van hoge bèta kost enorme hoeveelheden energie en is dus zeer vermoeiend.
Gamma golven (38 tot 42 Hz)
Gamma hersengolven hebben de hoogste frequentie. Ze zorgen voor de gelijktijdige verwerking van informatie uit verschillende hersengebieden. Door hun hoge frequentie zijn ze in staat om informatie snel en stil door te geven.
In tegenstelling tot wat je zou denken nadat je hebt gelezen over de bèta hersengolven, moet de geest in plaats van actief juist stil zijn om toegang te krijgen tot het gammaspectrum.
Gamma werd voorheen afgedaan als ‘hersenruis’, maar moderne inzichten – waarbij de link wordt gelegd met spiritualiteit – laten zien dat gammagolven door hun hoge frequentie meetbare energie uitstralen, waarbij de hersengolven gaan oscilleren en mensen bijzondere ervaringen opdoen op het vlak van spiritualiteit. Het is niet ongewoon dat mediterende mensen gammagolven aanmaken en later vertellen dat ze op die momenten over een bovenmenselijk bewustzijn beschikten.
Dominantie hersengolven
Onze hersengolven veranderen voortdurend, afhankelijk van wat we doen en voelen. Wanneer langzamere hersengolven dominant zijn, kunnen we ons moe, traag of dromerig voelen. De hogere frequenties zijn dominant wanneer we ons concentreren of hyperalert voelen.
Wanneer we slaperig zijn, zijn de lagere frequenties dominant. Dat betekent echter niet dat de hersenen dan geen hogere frequenties aanmaken. Het is puur van belang welke hersenfrequenties dominant zijn op een bepaald moment.
Wat kunnen hersengolven voor jou betekenen?
Zoals je kunt zien is ons hersengolfprofiel onlosmakelijk verbonden met onze dagelijkse ervaring van de wereld. Wanneer onze hersengolven uit balans zijn, zullen er zich overeenkomstige problemen voordoen in onze emotionele of neurofysiologische gezondheid.
Een overdaad aan opwinding in bepaalde hersengebieden is gerelateerd aan angststoornissen, slaapproblemen, nachtmerries, impulsief gedrag, woede/agressie, chronische zenuwpijn en spasticiteit.
Wanneer bepaalde hersengebieden onvoldoende worden ‘gekieteld’, kan dat leiden tot depressie, concentratieproblematiek, chronische pijn en slapeloosheid. Een combinatie van dergelijke klachten leidt vaak tot gevallen van angst, depressie en ADHD.
Het is dus belangrijk voor zowel onze geestelijke als lichamelijke gezondheid om onze hersengolfpatronen gezond te houden. Gelukkig zijn er technieken voorhanden waarmee we eventuele onregelmatigheden kunnen gladstrijken.
Zelf heb ik aan den lijve ondervonden hoe het trainen van hersengolven de kwaliteit van leven kan bevorderen: betere diepere slaap, een beter concentratievermogen en betere sportprestaties, alsmede toegenomen creativiteit en vermindering van ADHD-klachten. Het zijn allemaal voordelen die ik in het verleden heb behaald met hersengolftraining.
Dominantie van hersengolven
Wanneer we de activiteit van het brein meten, is bij een EEG zichtbaar dat we altijd tegelijkertijd hersengolven aanmaken binnen alle bandbreedtes. Wel is het zo dat we in de ene toestand meer bètagolven aanmaken ten opzichte van de andere bandbreedtes, en in de andere toestand meer thetagolven ten opzichte van delta. Er is dus altijd sprake van een dominante bandbreedte.
Wanneer we ons bijvoorbeeld concentreren, is bèta dominant, tijdens diepe, droomloze slaap zijn deltagolven dominant.
Anna Wise, hersenwetenschapper van het eerste uur
Anna Wise deed meer dan 30 jaar onderzoek naar hersengolven en hoe deze van invloed waren op ons gedrag, onze prestaties en onze gemoedstoestand. Ze legde bij haar onderzoek vooral de link met spiritualiteit. De schreef hierover veel interessante papers en er zijn diverse boeken van haar hand, onder andere de aanrader The Awakened Mind.
Tijdens haar onderzoek naar de activiteit in ons brein, volgde zij een aantal monniken die leefden op grote hoogte in de Himalaya. Hun fascinerende leefstijl stelde de monniken in staat om grote prestaties te leveren, zowel op het gebied van concentratie als lichamelijk.
Deze fascinatie leidde Anna Wise tot het onderzoeken van de hersengolfpatronen van de monniken. Haar conclusie was indrukwekkend. Ze kwam erachter dat zij in alle bandbreedtes bijzonder goed scoorden, ofwel, de verschillende hersengolven werken nauw met elkaar samen en hoe beter ze samenwerken, hoe beter de prestaties worden. Er was sprake van een synergetisch effect.
Haar conclusie was dat het van belang is om alle bandbreedtes van de hersengolven goed te trainen. Je kan het dus als volgt samenvatten: voldoende slaap (delta) om je vervolgens goed te kunnen concentreren (bèta), voldoende ontspanning (alfa) om creatief te kunnen zijn (theta).
De boeken van Anna Wise bieden een geweldig en leerzaam inzicht in hoe we onze hersengolven kunnen trainen en hoe we daarmee zowel vaardigheden als gedrag kunnen verbeteren. We kunnen met regelmatige training onze concentratie bevorderen, creatiever zijn en profiteren van een kwalitatieve slaap.
Waarom hersengolven trainen?
Hersengolven faciliteren ons in vaardigheden en voor het grootste deel werkt dit allemaal ‘als vanzelf’. We vinden het vanzelfsprekend dat we ons kunnen concentreren bij het lezen van een boek, ’s avonds lekker direct in slaap vallen en creatief kunnen zijn tijdens een brainstormsessie.
Andersom zijn er ook mensen die het vanzelfsprekend vinden dat ze last hebben van concentratiestoornissen. Of dat ze ’s avonds juist niet kunnen slapen. Het zijn deze mensen die vaak last hebben van verstoorde hersengolven, ofwel er zijn verkeerde hersengolven dominant of er is juist sprake van dat er niet één bandbreedte dominant is.
Het is dan zaak om de zaak weer in gareel te krijgen door je brain waves te trainen.
Manieren om de hersengolven te trainen
We kunnen op verschillende manieren onze hersengolven trainen. Realiseer jezelf dat je niet van het ene op het andere moment resultaten kunt verwachten, want het is een kwestie van conditionering. Stapje voor stapje train je je hersenen om bepaalde patronen te veranderen. En zoals bij elke verandering, kan het wel eens oncomfortabel aanvoelen.
Bij de training is het uiteindelijke doel om – conform de conclusies van Anna Wise – een balans te creëren tussen de verschillende bandbreedtes van hersengolven. Aangezien de westerse maatschappij ons vooral oplegt dat we ons veel moeten concentreren en dat we hierdoor vooral bèta-hersengolven produceren, is het belangrijk dat we ook de andere bandbreedtes ontwikkelen. Het draait allemaal om een goed evenwicht.
Meditatie
De meest gangbare manier voor hersengolftraining is meditatie. En terwijl de meeste mensen dan het beeld krijgen van een monnik die dagenlang naar een kaarsje tuurt, is meditatie veel eenvoudiger dan algemeen wordt aangenomen. In feite is meditatie niet meer dan bewustzijn, ook wel bewust-zijn.
Hiervoor sluit je je ogen en concentreer je je op je ademhaling. Verder hoef je helemaal niets te doen; je hoeft jezelf alleen maar bewust te zijn van je gedachten, je lichaam en van de omgeving waarin je bent. Wat voel je? wat ruik je? Wat hoor je? Wat proef je? Neem alles maar eens gewoon waar, zonder er gedachten of een oordeel over te vormen. ‘Wees’ gewoon even lekker in het moment.
In een meditatieve toestand maken we vooral theta-hersengolven aan. In deze toestand hebben we direct toegang tot ons onderbewuste en zijn we in staat de bewuste geest te omzeilen. Op die manier kunnen we putten uit onze diepste intuïtie. Ook zijn we in een meditatieve staat bijzonder creatief.
Neurofeedback
We kunnen ook onze hersengolven trainen door middel van neurofeedback. Deze therapievorm binnen de hersenwetenschap wordt al jaren succesvol toegepast bij mensen met verstoorde hersengolfpatronen. Denk dan aan kinderen met AD(H)D, autisme spectrumstoornissen en slaapstoornissen.
Neurofeedback is gericht op het veranderen van hersenactiviteit en gebaseerd op het lerende vermogen van het brein. Onze hersenen zijn zeer gevoelig voor beloning en wanneer bepaald gedrag consequent wordt beloond, conditioneren we ons brein om dit gedrag vaker te vertonen.
Deze vorm van leren heet ‘operante conditionering’ en kan worden toegepast op onze eigen hersenactiviteit. Door consequent en in ‘real-time’ gewenste hersenactiviteit te belonen zullen de hersenen deze hersenactiviteit steeds vaker vertonen.
Een voorbeeld van deze real-time conditionering is door naar een video te kijken, waarbij het beeld gaat storen wanneer de hersenen ongewenste hersenpatronen gaan aanmaken. De hersenen vinden het storen onaangenaam en gaan de gewenste hersengolven aanmaken. Op die manier kunnen de hersenen worden getraind en geconditioneerd om de juiste hersengolfpatronen aan te maken.
Audio Visual Entrainment (AVE)
Audio Visual Entrainment is een relatief ‘jonge’ manier om onze hersengolven te trainen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een kastje met verschillende programma’s, een koptelefoon en een bril met daarin led-lichtjes.
De programma’s in het apparaat zijn gericht op de training van specifieke hersengolven. Deze kunnen worden ‘gestuurd’ door middel van de piepsignalen via de koptelefoon en de knipperende lichtjes in de bril.
Onze hersenen volgen onbewust de signalen en het is fascinerend om mee te maken hoe onze hersenen zich laten leiden door de schijnbaar eenvoudige signalen. Hierbij wordt veelal gebruik gemaakt van binaural beats. Met Audio Visual Entrainment kun je alle bandbreedtes van hersengolven trainen, van bèta tot delta.
Ook zijn er specifieke programma’s beschikbaar voor bijvoorbeeld pijnbestrijding, diepe meditatie en slaapverbetering.
Audio
Op internet zijn er talloze audiofragmenten te vinden die zijn gericht op de training van hersengolven. Wanneer je op Youtube brainwaves intypt, vind je een eindeloze waslijst aan audiofragmenten waarmee je hersengolven kunt trainen, elk specifiek voor een bepaalde bandbreedte. Ook zijn er audio files die gericht zijn op synchronisatie tussen de beide hersenhelften.
Net zoals bij Audio Visual Entrainment is het belangrijk een koptelefoon te dragen, aangezien er in het linker oor een ander signaal binnenkomt dan in het rechteroor.
Advies hersengolven trainen
Mijn persoonlijke advies bij hersengolftraining is om altijd een rustige plek te kiezen waar je niet kan worden gestoord. De enige bijwerking van het trainen van je hersengolven is dat je jezelf erg verward kunt voelen als je wordt gestoord tijdens een sessie.
Stel jezelf maar even voor: je bent heerlijk ontspannen in een diepe meditatieve staat (theta), wanneer plots de deurbel gaat en je overeind moet springen en alert moet zijn (bèta) om een pakketje aan te nemen. Dat is niet aangenaam kan ik je garanderen. Kies dus altijd een rustig moment waarbij je je telefoon en deurbel kunt afzetten en niet wordt gestoord.
Wat is een brain machine?
Een brain machine is een apparaatje dat wordt gebruikt in combinatie met een AVE-bril en hoofdtelefoon. In het kastje is een aantal programma’s ondergebracht om de hersengolven mee te trainen.
De programma’s bestaan uit auditieve en visuele signalen die via de hoofdtelefoon en de bril worden overgedragen. De auditieve signalen zijn pieptonen die in bepaalde patronen worden weergegeven. De visuele patronen zijn lichtflitsen die aan de binnenzijde van de bril worden weergegeven. (om deze reden wordt het gebruik van een brain machine bij epilepsie afgeraden)
Onze hersenen reageren op deze signalen door hersengolven te genereren die zich aansluiten op deze signalen. De programma’s kunnen tot doel hebben om de hersenen in een meditatieve staat te brengen, de concentratie te vergroten of om een diepe droomstaat te bereiken.
Ervaringen met brain machines
Toen ik jaren geleden erg last had van ADHD-verschijnselen, kocht ik een brain machine nadat ik had gelezen dat deze de symptomen kon verminderen. Het was een probeerseltje. Ik kocht het model dat toen gold als het topmodel, de DAVID Paradise XL. Op het apparaat stonden ook een paar programma’s om ADHD hersengolfactiviteit te verminderen.
Ik heb het gebruik altijd als zeer prettig ervaren. Mensen in mijn omgeving die ik het apparaat demonstreerde, waren verbaasd: “Van die pieptonen word je toch niet rustig? Ik word er knettergek van.“ Het is even wennen, maar als je er eenmaal mee vertrouwd bent, is het super.
Ook wanneer ik destijds een migraineaanval kreeg, gebruikte ik mijn brain machine om de hoofdpijn te verminderen. Het was geen programma, maar mijn beredenering was: “Als er minder hersenactiviteit plaatsvindt, hebben de hersenen minder bloed nodig en zal de druk op de bloedvaten minder zijn, dús, hoe langzamer de hersengolven, hoe minder de druk op de bloedvaten. Het leek te helpen.
Hoewel mijn ervaring natuurlijk niet goed meetbaar is, zijn de resultaten dus altijd discutabel, maar ik ben er wel van overtuigd dat de hoofdpijn niet zo erg was als zonder brain machine.
