Binnen het NLP-communicatiemodel is er sprake van diverse perceptuele filters om de overdaad aan informatie die we dagelijks krijgen te verwerken, te filteren in behapbare stukken. Deze filters zorgen dat alleen de voor ons relevante informatie het rationele brein bereikt.
De perceptuele filters binnen NLP
Perceptuele filters, ook wel waarnemingsfilters genoemd, zijn de filters die we toepassen om de relevantie van inkomende informatie te filteren. We kunnen hiermee bepaalde informatie bewust uitsluiten, vervormen of generaliseren, al naar gelang we deze relevant of irrelevant vinden, of deze bijvoorbeeld nodig hebben om een argument te kunnen onderbouwen.
Deleties/verwijdering – dit perceptuele filter gebruiken we om aandacht te schenken aan hetgeen er binnenkomt via onze zintuiglijke waarnemingen. Alles wat we als niet-relevant beschouwen, filteren we bewust eruit, zodat we ‘ruimte’ hebben om de rest die we wel relevant vinden, selectief aandacht te schenken. Met andere woorden: we concentreren ons op hetgeen dat ons op een bepaald moment het belangrijkst lijkt en we verwijderen de rest.
Vervorming – vervorming is een ander perceptueel filter dat veelal op onbewust niveau werkt en vaak liggen metaprogramma’s hieraan ten grondslag. We vervormen onze waarnemingen zodanig dat we er geen ‘hinder’ van ondervinden. Wanneer de informatie binnenkomt veranderen we de voorstelling van zaken, zodat ze ons bijvoorbeeld geen pijn opleveren, of bijvoorbeeld om ons te behoeden voor verdriet.
Vervorming, maar ook andere perceptuele filters, zijn een mechanisme dat vaak dient ter zelfbescherming. Door zaken te vervormen krijgen/behouden we vaak een goed gevoel over onszelf, ondanks dat we misschien zelf iets verkeerd hebben gedaan.
Een voorbeeld: Joost heeft een kennismakingsgesprek voor een bijbaantje bij het bedrijf van zijn buurman. Het gesprek met de chef verloopt goed en ze lachen veel. Terwijl hij naar huis fietst gelooft Joost dat het wel snor zit met zijn baantje, terwijl hij eigenlijk weet dat het gesprek inhoudelijk niet denderend verliep.
Hij vervormt de realiteit om zichzelf een positief gevoel te geven en er vertrouwen in te hebben dat hij het baantje in zijn zak heeft.
Vervorming heeft enerzijds te maken met zelfbescherming, maar kan ons anderzijds ook negatieve gevolgen hebben.
Denk maar eens aan een norse blik van je collega wanneer hij je voorbij loopt. Je interpreteert deze blik alsof die op jou is gericht en je hoofd gaat aan het redeneren. Wat heb ik fout gedaan? Wanneer je uiteindelijk besluit om te vragen wat er aan de hand is, geeft je collega aan dat het niets met jou te maken heeft, maar dat hij te horen heeft gekregen geen contractverlenging te krijgen.
Generalisatie – is het proces waarbij we een globale conclusie trekken op basis van slechts één of een paar ervaringen. “Ik heb dat eerder een paar keer meegemaakt, dus het zal nu ook wel zo zijn…”. We kennen allemaal wel generalisaties die we in ons dagelijks leven toepassen. Dit perceptuele filter kan ons voordelen opleveren, maar ook nadelen.
Voorbeeld: als kind zei je vader altijd dat je niet goed had geleerd voor je proefwerken. Dit heeft hij zo vaak herhaald dat je erin bent gaan geloven. Ook als volwassene ben je ervan overtuigd dat je examens toch nooit gaat halen, dus begin je er niet eens meer aan.
De perceptuele filters vervullen een belangrijke rol binnen het NLP-communicatiemodel. Door onszelf bewust te zijn van de filters die we bewust of onbewust toepassen in onze communicatie, zijn we niet alleen beter in staat om de realiteit waar te nemen, maar creëert het ook een zekere mate van bewustzijn, waardoor we kunnen inzien hoe we onszelf vaak achter deze perceptuele filters verschuilen.
Hoewel de filters ons veel voordelen kunnen opleveren, kunnen ze ook in ons nadeel werken. Bij het werken met perceptuele filters in NLP is het een kwestie van bewustwording. Wanneer we onszelf bewust zijn van het bestaan en het functioneren van de filters, kunnen we deze al dan niet inzetten in onze communicatie met andere mensen. Ook zijn we beter in staat om filters bij anderen te herkennen en zo beter te doorgronden hoe de ‘train of thought’ van onze gesprekspartners is.
Hiermee kan deze NLP-techniek dus ook goed worden ingezet bij modelleren.
