Serotonine is een neurotransmitter die vaak wordt geassocieerd met gevoelens van geluk en welzijn. In Nederland wordt het vanwege de drugscultuur soms vergeleken met de effecten van MDMA of XTC, die ook een intens gevoel van geluk kunnen opwekken. Echter, een disbalans in serotonineniveaus, vaak veroorzaakt door onze levensstijl, kan leiden tot een tekort aan serotonine, wat weer kan resulteren in diverse gezondheidsklachten, met name op psychisch gebied.
In dit artikel ontdek je wat serotonine is, hoe je symptomen van een tekort kunt herkennen, welke leefstijlfactoren van invloed zijn op serotonineniveaus, en leer je natuurlijke manieren om je serotoninespiegel te verhogen.
Wat is serotonine?
Serotonine is een chemische stof die wordt aangemaakt door zenuwcellen en helpt bij de overdracht van signalen tussen deze cellen. Hoewel serotonine voornamelijk in het spijsverteringsstelsel wordt aangetroffen, is het ook aanwezig in bloedplaatjes en het centrale zenuwstelsel. Serotonine wordt geproduceerd uit het essentiële aminozuur tryptofaan, dat voorkomt in voedingsmiddelen zoals noten, kaas en rood vlees. Een tekort aan tryptofaan kan leiden tot lagere serotoninespiegels en stemmingswisselingen zoals angst of depressie.
Functies van serotonine
Serotonine speelt een rol in veel lichaamsfuncties, variërend van emoties tot motoriek. Een tekort aan serotonine kan vooral merkbaar zijn in de stemming, maar het beïnvloedt ook je slaap, eetlust en spijsvertering. Serotonine helpt onder andere bij:
- Vermindering van depressie
- Regulering van angst
- Genezing van wonden
- Stimulering van misselijkheid (als beschermingsmechanisme)
- Ondersteuning van botgezondheid
Lichaamsfuncties beïnvloed door serotonine
Hieronder enkele belangrijke lichaamsfuncties die door serotonine worden beïnvloed:
- Stemming: Serotonine reguleert emoties zoals angst en geluk. Een tekort wordt vaak in verband gebracht met depressie en angst.
- Misselijkheid: Serotonine speelt een rol bij het opwekken van misselijkheid als reactie op bedorven voedsel of darmproblemen.
- Slaap: Het reguleert het slaap-waakritme, afhankelijk van de gebieden in de hersenen die worden gestimuleerd.
- Darmperistaltiek: Serotonine helpt de stoelgang en spijsverteringsfunctie te reguleren.
- Botgezondheid: Te hoge serotoninespiegels kunnen osteoporose veroorzaken, wat leidt tot zwakkere botten.
Neurotransmitterhuishouding
Naast serotonine spelen ook dopamine en endorfine een cruciale rol in de regulatie van stemming en welzijn. Tekorten aan deze neurotransmitters kunnen leiden tot verschillende symptomen, zoals verminderde motivatie, chronische pijn en gevoeligheid voor verslavingen. Een tekort aan zowel serotonine als dopamine kan bijvoorbeeld leiden tot symptomen van depressie en impulsief gedrag.
Serotoninetekort bij mannen en vrouwen
De symptomen van een serotoninetekort kunnen verschillen tussen mannen en vrouwen, onder invloed van verschillende hormonen. Vrouwen met een serotoninetekort hebben een hogere kans op angst, depressie en stemmingsstoornissen2, terwijl mannen met een laag serotoninegehalte eerder problemen ondervinden met impulscontrole en verslavingen.
Serotonine en melatonine
Serotonine is de voorloper van melatonine, het hormoon dat ons slaap-waakritme reguleert. Een tekort aan serotonine kan daarom slaapproblemen veroorzaken. Hoewel melatoninesupplementen nuttig kunnen zijn, is het belangrijker om de natuurlijke productie van serotonine te ondersteunen.
Factoren die de serotoninespiegel verlagen
Leefstijlfactoren die kunnen bijdragen aan een lagere serotoninespiegel zijn onder andere:
- Chronische stress
- Verstoorde slaap
- Instabiele bloedsuikerspiegel
- Magnesium- en vitamine D-tekort
- Een sedentaire leefstijl
- Chronische ontstekingen
Serotonine en geestelijke gezondheid
Een gezonde serotoninespiegel draagt bij aan gevoelens van geluk, rust, focus en emotionele stabiliteit. Er is discussie onder wetenschappers over de rol van serotonine in depressie, maar nieuw onderzoek suggereert dat de balans van serotonine wel degelijk invloed heeft op onze geestelijke gezondheid.
Serotonine en spiritualiteit
Onderzoek heeft aangetoond dat serotonine een rol kan spelen in spirituele ervaringen en hogere bewustzijnstoestanden. Dit verband werd al in de jaren ’50 ontdekt, toen onderzoekers ontdekten dat LSD, een middel dat op serotonine werkt, mystieke ervaringen kon opwekken.
Serotonine en drugs
Drugs zoals LSD en MDMA stimuleren de productie van serotonine, wat leidt tot intense gevoelens van geluk. Echter, na het effect van deze drugs daalt de serotoninespiegel drastisch, wat kan resulteren in depressieve gevoelens.
LSD, maar ook XTC (MDMA), geeft het lichaam een enorme boost om serotonine aan te maken. De hallucinogene stof psilocybine bezet namelijk dezelfde receptoren als serotonine. Deze neurotransmitter wordt voor het grootste deel in de darm aangemaakt en verspreidt zich via het bloed vervolgens door het hele lichaam, waar het zich vooral in de hersenen bindt op de receptoren. Het gevolg is een buitengewoon gelukzalig, ontspannend gevoel.
Wanneer deze rush afneemt – meestal na 3-4 uur – daalt de serotoninespiegel drastisch, waardoor het geluksgevoel van de gebruiker evenredig daalt en deze met depressieve gevoelens achterblijft.
In 1938 experimenteerde de Zwitserse wetenschapper Albert Hoffman met LSD. Destijds deed hij onderzoek naar lyserginezuurderivaten van de moederkorenschimmel die op rogge groeit. Tijdens het hersynthetiseren van LSD kwam per ongeluk een kleine hoeveelheid van het middel terecht op zijn vingertoppen. Vervolgens kreeg hij een onbekend gevoel. Het waren de sterke effecten van LSD.
In de jaren veertig deed LSD zijn intrede als medicijn onder de naam Delysid. Psychiaters gebruikten het middel om psychose te behandelen. Delysid stelde patienten in staat om onderdrukte herinneringen op te halen, waarmee de behandelaar inzicht kreeg in de werking van de geest van de patiënt. Jaren later kreeg de wetenschap het inzicht dat het specifiek het stofje DMT (dimethyltryptamine) was dat de aanmaak van serotonine boost en van invloed is op de spirituele ervaring die iemand dan meemaakt.
Serotonine, spiritualiteit en mystieke ervaringen
Iedereen die weleens een xtc-pilletje heeft gebruikt, zal bevestigen dat het buitengewoon gelukzalige gevoel een spirituele ervaring is. Het ontspant niet alleen het lichaam, maar ook de geest, waardoor er volop ‘ruimte’ is voor de geest om open te staan voor ideeën en ervaringen.(s)
Wat zijn normale waarden voor serotonineniveaus?
Over het algemeen liggen waarden van serotoninespiegels in het bloed tussen 101–283 nanogram per milliliter (ng/ml). Deze maatstaf kan echter enigszins afwijken, afhankelijk van de metingen en geteste monsters, dus overleg met de behandelend arts over de specifieke testresultaten.
Hoe wordt serotoninedeficiëntie behandeld?
Bij symptomen van een serotoninetekort worden binnen de reguliere geneeskunde vaak SSRI’s voorgeschreven. Deze selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s) zijn het meest voorgeschreven type antidepressivum. SSRI’s verhogen de serotoninespiegel in de hersenen door de heropname van de chemische stof te blokkeren, zodat er meer van actief blijft. Voorbeelden van SSRI’s zijn onder andere Prozac en Zoloft.
Aangezien er een interactie kan optreden met andere medicatie, is het belangrijk deze altijd te melden bij de arts of specialist voordat er wordt overgegaan tot het gebruik van deze medicijnen, want anders loop je het risico op het serotoninesyndroom.
Het serotoninesyndroom
Hoewel het maar weinig voorkomt, is het tegenoverstelde van een deficiëntie het serotoninesyndroom. SSRI’s kunnen in combinatie met andere geneesmiddelen die ook de heropname van serotonine remmen, ervoor zorgen dat de serotoninespiegel naar gevaarlijke waarden stijgt, dat kan leiden tot het serotoninesyndroom. De symptomen van het serotoninesyndroom zijn onder meer:
- rillen
- diarree
- hoofdpijn
- verwarring
- verwijde pupillen
- kippenvel
Ernstige symptomen kunnen zijn:
- spiertrekkingen, verlies van spiercontrole, krampen
- hoge koorts/oververhitting
- snelle en/of onregelmatige hartslag
- hoge bloeddruk
Met name de laatste symptomen komen nogal eens voor op houseparties en festivals, wanneer festivalgangers een beetje teveel gesnoept hebben. Er zijn geen tests die het serotoninesyndroom kunnen diagnosticeren, maar een combinatie van de symptomen en de context biedt meestal wel voldoende houvast om een conclusie te kunnen trekken.
Vaak verminderen de symptomen van het serotoninesyndroom binnen een paar uur en binnen een dag zijn ze meestal geheel verdwenen na het stoppen met gebruik. Het serotoninesyndroom kan levensbedreigend zijn als niet tijdig wordt gestopt met het gebruik van medicatie of drugs.
Hoe kun je natuurlijk serotonine verhogen?
Hoewel medicatie zoals SSRI’s kan helpen bij het verhogen van serotonineniveaus, is het belangrijk om de onderliggende oorzaken van een tekort aan te pakken. Enkele natuurlijke strategieën om serotonine te verhogen zijn:
- Balans tussen inspanning en ontspanning: Verminder stress en zorg voor voldoende ontspanning en slaap.
- Voldoende zonlicht: Zonlicht stimuleert de productie van serotonine, vooral in de ochtend en rond het midden van de dag. Sommige mensen hebben profijt aan een daglichtlamp.
- Regelmatige lichaamsbeweging: Beweging, zoals wandelen of weerstandstraining, helpt de serotoninespiegel te verhogen.
- Dankbaarheid en meditatie: Positieve gedachten en meditatie kunnen bijdragen aan een betere stemming en hogere serotoninespiegel.
- Gezond dieet: Voedingsmiddelen rijk aan tryptofaan, zoals eieren, noten, zaden, zalm, en magnesiumrijke supplementen, kunnen helpen bij de productie van serotonine.
Beste serotonine-stimulerende voedingsmiddelen
Er is veel informatie te vinden op het internet over voedingsmiddelen die de aanmaak van serotonine stimuleren. Veel van deze voeding, zoals bananen, bevat ook veel koolhydraten die onze bloedsuikerspiegel verstoren. Om die reden kiezen we bij voorkeur voor bronnen van tryptofaan, de precursor van serotonine, die minder suikerrijk zijn. De beste voedingsmiddelen voor het optimaliseren van serotonineniveaus zijn onder meer:
Eieren: eierdooiers zijn rijk aan tryptofaan, een voorloper van serotonine eneen stof die het lichaam kan omzetten.
Koezuivel: koezuivel is een geweldige bron van tryptofaan. Met name kaas, in feite geconcentreerde melk, is een bijzonder goede bron.
Noten en zaden: noten en zaden zijn uitstekende eiwitbronnen en ook van het aminozuur tryptofaan. Door dagelijks een handje gemegde noten en zaden te eten, verzeker je jezelf van voldoende tryptofaan.
Zalm: soms vraag je jezelf weleens af “waar is zalm nou niet goed voor?” Inderdaad, zalm is een geweldig voedingsmiddel, ook om de aanmaak van serotonine te stimuleren. Het bevat een flinke hoeveelheid tryptofaan en bovendien veel gezonde omega 3 vetzuren.
Magnesium: magnesium kalmeert het zenuwstelsel en zoals we weten is ontspanning belangrijk om de serotonineproductie te faciliteren. De beste keuze is magnesium dat de bloed-hersenbarrière passeert. Kies daarbij voor een supplement met magnesiummalaat, -glycinaat en -threonaat.
Rhodiola: dit adaptogene kruid werkt als een monoamine-oxidaseremmer doordat het de enzymen in het lichaam blokkeert die serotonine afbreken. Hierdoor blijft er meer serotonine in de hersenen en het lichaam werkzaam.
Sint-janskruid: Sint-janskruid is de natuurlijke variant van SSRI’s maar werkt natuurlijk lang niet zo sterk. Het gaat de heropname van serotonine tegen en verhoogt het aantal receptoren.
Conclusie
Serotonine speelt een cruciale rol in onze fysieke en mentale gezondheid. Door bewust te kiezen voor een gezonde levensstijl en dieet, kun je je serotoninespiegel op natuurlijke wijze ondersteunen en verbeteren.
