Submodaliteiten zijn binnen NLP (Neuro Linguistisch Programmeren) de bouwstenen die worden gebruikt om representatiesystemen (visueel, auditief, kinesthetisch, olfactorisch en gustatoir) weer te geven. Denk bijvoorbeeld aan het representatiesysteem Smaak, dan is zuur of zout een submodaliteit. Deze submodaliteiten kunnen succesvol worden ingezet om versneld een staat van hartcoherentie te bereiken.
Naast ankeren, een andere NLP-techniek, kunnen submodaliteiten bijzonder effectief zijn om een gewenste staat te bereiken. Onze submodaliteiten bieden ons houvast bij het proces van hoe we onze ervaringen structureren.
Hoe komt het namelijk dat je het één gelooft en het ander níét gelooft? Je codeert twee verschillende soorten overtuigingen in verschillende submodaliteiten. We geven betekenis aan een situatie door verschillende submodaliteiten te gebruiken om deze te coderen, bijvoorbeeld over iemand die we leuk vinden en iemand die we niet leuk vinden.
Spelen met submodaliteiten
Het veranderen van submodaliteiten is een zeer effectieve en krachtige manier om de betekenis van een ervaring te veranderen. Wanneer we ons bijvoorbeeld een doel stellen, hoe meer aandacht we besteden aan de submodaliteiten, hoe specifieker dit doel wordt. Hoe fijner ons onderscheid, hoe duidelijker en creatiever we onze toekomst kunnen ontwerpen.
Andersom geldt dat ook bij een negatieve ervaring. Door met de submodaliteiten te spelen en deze te veranderen, kunnen we ongewenst gedrag, dat het gevolg is van deze ervaring, veranderen.
Wat zijn submodaliteiten in NLP?
Bandler en Grinder ( de grondleggers van NLP) hadden eerder de onderliggende ‘structuur van ervaring’ in kaart gebracht. Dit zijn de representatiesystemen VAKOG (Visueel, Auditief, Kinethetisch, Olfactoir en Gustatoir) . De submodaliteiten zijn de delen van de representatiesystemen.
Het begrip van submodaliteiten wordt al gebruikt sinds eind jaren zeventig binnen NLP. Het gebruik van deze NLP-tool wordt gezien als een manier om ervaringen te verbeteren. Het was Richard Bandler (één van de grondleggers van NLP) die in 1983 expliciet het gebruik van submodaliteiten gebruikte. Hij zag al snel hoe patronen konden worden doorbroken, overtuigingen konden worden herkaderd en hoe submodaliteiten nieuwe veranderingen in gedrag konden teweegbrengen.
Met submodaliteiten worden de interne ervaringen specifiek gecodeerd met de aspecten van de verschillende zintuigen. Voorbeelden zijn: je hoort een harde knal, je ziet iets nog vaag voor je, de intense geur hangt nog steeds in je neus.
Het zijn de aspecten van de zintuiglijke waarnemingen die een gevoel of emotie veroorzaken. Door deze aspecten te veranderen, kan het gevolg, dus de emotie of het gedrag, ook worden veranderd.
Geuren kunnen aangenaam of aanstootgevend, sterk of licht zijn. Smaak kan zoet of bitter of sterk of mild zijn. Deze fijnere onderscheidingen definiëren onze interne representaties. Ons brein gebruikt deze structurele elementen als een manier om te ‘weten’ in wat voor situatie we verkeren. Is deze bedreigend, voelt deze vertrouwd etc?
Toen Bandler en Grinder ontdekten dat de emotie functioneel gekoppeld is aan de submodaliteiten, leidde dit tot een zeer effectieve NLP-techniek: werken met submodaliteiten.
Toepassing voor het bereiken van hartcoherentie
Door te werken met submodaliteiten kan je sneller een staat van hartcoherentie bereiken. Je kan jezelf namelijk intenser inleven in een gewenste situatie. Wanneer je je gaat concentreren om een warm en dankbaar gevoel te creëren, kunnen submodaliteiten daar een krachtige tool voor zijn.
Leef jezelf maar eens in een situatie in waarbij je jezelf heel dankbaar voelde. Wat waren de geluiden om je heen? Voelde je wellicht een zacht, warm briesje over je huid? Of waren er bepaalde kleuren die deze ervaring zo intens maakten?
Door jezelf te concentreren op deze eigenschappen kun je je gewenste situatie veel intenser maken en het proces versnellen.
Oefening baart kunst. Wanneer je regelmatig oefent om hartcoherentie te bereiken, zal je merken dat het proces steeds makkelijker en sneller verloopt. Wanneer je in een staat van hartcoherentie verkeert, kun je deze toestand ankeren, zodat je deze situatie met het bijbehorende gevoel eenvoudig kunt oproepen in situaties waarbij je ‘de fout in gaat’ met negatieve emoties of gewoon een staat van hartcoherentie wilt oproepen.
Voorbeeld: als kind zag je vanuit je slaapkamerraam het huis van de overburen in brand staan. De oranje vlammen, de angstige stemmen van de buren die bij jullie onderdak zochten, de zwarte rookwolken en de geur van het stomende bluswater hebben een diepe indruk op je gemaakt. Al deze factoren hebben gemaakt dat je als volwassene elke vorm van vuur associeert met angst. Dit patroon ligt diep in je onderbewuste verankerd.
Visuele submodaliteiten
De meeste mensen zijn visueel ingesteld. De visuele submodaliteiten worden het meest toegepast. De andere, dus de auditieve, gustatoire en olfactoire, kunnen hierbij ondersteunend zijn. Wanneer je meerdere zintuiglijke submodaliteiten tegelijkertijd gebruikt, is de uitkomst krachtiger. Het werkt hetzelfde als het stapelen van ankers bij de NLP-techniek Ankeren.
In wezen is een anker opgebouwd uit verschillende submodaliteiten die je door een bepaalde trigger een bepaald gevoel geven. De visuele submodaliteiten die je kan gebruiken om je ervaring te de- intensiveren of juist de intensiveren zijn:
- Grootte
- Afstand
- Locatie: links, rechts, boven, onder, achter
- Helderheid
- Kleur of zwart-wit
- Ingelijst (aard van kader?) of panoramisch
- 2D of 3D
- Helder of wazig
- Vorm: globaal of specifiek
- Beweging: stilstaand, foto, diavoorstelling, video, film, looping
- Stijl: foto, schilderij, poster, tekening, realiteit
Met deze eigenschappen kun je spelen. Wanneer je jezelf een bepaalde situatie inbeeldt, kun je de kleuren intensiveren, het object dichterbij halen en het beeld helderder maken. Bekijk voor jezelf eens wat dit met je gevoel doet.
Auditieve submodaliteiten
De auditieve submodaliteiten zijn een krachtige ondersteuning van de visuele eigenschappen van een situatie. Met name stemmen, en dan vooral emotioneel geladen stemmen, kunnen een bijna onuitwisbare indruk achterlaten, zeker op kinderen.
Werken met submodaliteiten kan een bijzonder effectieve techniek zijn bij het verwerken van trauma’s of in ieder geval om de symptomen te verlichten. De auditieve submodaliteiten die je kunt gebruiken zijn:
- Mono/stereo
- Eigenschappen geluid/stem: volume, toonhoogte, tempo, ritme
- Eigenschappen: looping, vervagen of versterken, locatie verplaatsen
- Stem: van wie, één of meerdere?
- Achtergrondgeluiden?
Door te ‘schuiven’ met de eigenschappen van een geluid kun je deze intenser of minder intens laten overkomen. Stemmen kun je bijvoorbeeld minder emotioneel laten klinken. Jij zit aan het knoppen van het mengpaneel om te bepalen hoe al deze waarnemingen binnenkomen.
Krijg je het met je manager aan de stok en leest hij je op een belerende toon de les? ’s Avonds op de bank zit je er nóg over te kniezen. Sluit je ogen en leef jezelf nog eens in… Geef hem nu eens een lachgasstemmetje en laat als achtergrondmuziek de Bolero van Ravel klinken. Ik weet zeker dat je hem niet langer serieus kan nemen. Voeg hier nog een paar aangepaste visuele submodaliteiten aan toe en je kan je er niet langer druk om maken.
Kinesthetische submodaliteiten
Kinestetische submodaliteiten zijn de gevoelsmatige eigenschappen die een situatie met zich meebrengt. Denk maar eens aan een situatie waarin je de rillingen over de rug liepen, of waarvan je direct een steek in je maag kreeg.
De kinesthetische submodaliteiten zijn interessant om mee te spelen. Dit zijn de eigenschappen waarmee je kunt experimenteren om je beleving te intensiveren of juist het daarmee gepaarde gevoel minder intens te maken:
- Proprioceptie: somatische sensatie, locatie, beweging
- Tactitie: druk, textuur
- Thermoceptie: temperatuur
Gustatoire en olfactoire submodaliteiten
De gustatoire en olfactoire eigenschappen hebben vooral betrekking op smaak en geur. Beeld jezelf maar eens in hoe het smaakt als je een hap uit een citroenschijfje neemt, of een heerlijk ijsje op vakantie. Dat brengt absoluut een gevoel met zich mee!
Voor verandering
Submodaliteiten zijn belangrijke componenten van veel van de NLP-veranderingstechnieken. Ze kunnen worden aangesproken om te helpen stoppen met roken, af te vallen of dwanggedachten aan te pakken.
Het belangrijkste gebruik van submodaliteiten is om van een ongewenste toestand (humeur of mentale/fysieke toestand) in een gewenste toestand te komen, bijvoorbeeld rustig, geaard of een toestand van hartcoherentie natuurlijk.
Het doel van submodaliteiten is om de ervaring te veranderen. Hoe fijner ons onderscheid, hoe duidelijker en creatiever we onze toekomst kunnen ontwerpen.
Associatie/dissociatie
Maar hoe werken submodaliteiten echt? Welk mechanisme of mechanismen verklaren de effecten? Hoewel NLP nog altijd als een pseudowetenschap wordt bestempeld, gaat het er natuurlijk niet om of iets wetenschappelijk is bewezen. Een placebo-effect kan ook voor een prima resultaat zorgen. Sterker, het gaat om de uitkomst, niet om het hoe of wat, want jijzelf bént de placebo!
Associatie is de ‘magische’ factor bij het gebruik van submodaliteiten. Hoe beter je in staat bent jezelf te associëren (de verbintenis aan te gaan, ‘samen te gaan’) met een (ingebeelde) situatie, hoe krachtiger de werking zal zijn.
Daarentegen is het ook belangrijk om jezelf te kunnen dissociëren, ofwel ‘afstand te nemen’ van een situatie, door jezelf bijvoorbeeld vanuit een helikopter view te bekijken en jezelf hiermee los te maken van je gevoel en emoties.
Conclusie
Submodaliteiten kunnen een krachtige tool zijn om jezelf mee in een gewenste toestand te plaatsen. Zeker voor het bereiken van hartcoherentie kan deze NLP-techniek, samen met ankeren, bijzonder veel voordeel opleveren. Binnen no-time kun je bovendien vervelende gevoelens en emoties eenvoudigweg omdraaien in een positief gevoel.
Hoe vaker je deze techniek toepast op jezelf, hoe beter je in staat zal zijn om je emoties onder controle te krijgen. Laat de verschillende submodaliteiten in je voordeel werken. Dus heb je bijvoorbeeld even een vervelende confrontatie met iemand gehad? Haal deze persoon voor de geest, vervaag hem, maak hem donkerder en laat zijn stemgeluid wegebben. Je zal merken dat het je steeds makkelijker vergaat om een permanent positieve mindset te creëren.
